PaperLab объединил экспертное сообщество в области социальных наук. В числе спикерок и спикеров Шалкар Нурсеитов, Радик Темиргалиев, Кульшат Медеуова и Алия Тлегенова. Модератор дискуссии — Серик Бейсембаев.

Memory studies — междисциплинарное направление. Его цель — разобраться, как возникают социальные представления о прошлом, как их интерпретируют, как они меняются по прошествии времени. Философиня Кульшат Медеуова многие годы изучает memory studies. В ходе дискуссии она отметила, что память не может быть объективирована, но она субьективирована общими процессами. Спикерка рассказала о концепции памяти в целом, а также о понятии «волны памяти», представила примеры формирования исторической памяти в рамках изучения памятников батырам в Казахстане.

Тему формирования исторической памяти продолжил эксперт Радик Темиргалиев. С незапамятных времен государства, правящая элита пытаются формировать память, которая им необходима. Темиргалиев подчеркнул, что казахстанскую историческую память тяжело понимать без изучения особенностей советского периода. В настоящее время советская модель интерпретации прошлого отражается на нашей политике.

Политолог Шалкар Нурсеитов предложил аудитории поразмышлять о том, кто создает нарратив памяти. Он представил распространенные тезисы государства, которые транслируют идею «от ничего ко всему» или «победа правительства — это победа народа». Благодаря такой интерпретации, граждане помнят только о победах государства, не обращая внимания на трагические страницы прошлого.

В 2021 году исследовательский центр PaperLab приступил к исследованию «30 лет независимости Казахстана глазами граждан: события, символы и герои». Политологиня Алия Тлегенова рассказала о предварительных результатах этой работы. В ходе исследования проведена оценка насколько казахстанцы разных поколений воспринимают День независимости как праздник. У части общества 16 декабря интерпретируется как день памяти о декабрьских событиях 1986 года и жанаозенских событиях 2011 года. Исследовательская команда говорит о признаках полярности мнений в оценках независимости страны, отсутствии проработки коллективных травм прошлого.

Вторая часть дискуссии посвящена сессии «Вопросы-ответы». Резюмируя, участницы и участники дискуссии поделились своим видением решения проблем и задавали вопросы. К сожалению, политика памяти в Казахстане имеет оборонительный характер. Вместе с тем, эксперки и эксперты отмечают, что властям еще не поздно наладить диалог с гражданами, честно интерпретировать прошлое. Общие рекомендации сводятся к необходимости раскрыть правду о всех трагедиях нашей истории, чтобы осмыслить случившееся и извлечь уроки на будущее.

Проект подготовлен при финансовой поддержке Фонда Сорос-Казахстан. Точка зрения авторов, отраженная в материалах, может не совпадать с точкой зрения Фонда Сорос-Казахстан. Ответственность за факты, сведения, суждения и выводы, содержащиеся в материале, несут авторы.

PaperLab әлеуметтік ғылымдар саласындағы сарапшылар қауымдастығын біріктірді. Олардың қатарында Шалқар Нұрсейітов, Радик Темірғалиев, Күлшат Медеуова және Әлия Тлегенова бар. Пікірталастың модераторы Серік Бейсембаев.

Memory studies негізінде пәнаралық бағыт болып табылады. Оның мақсаты - өткеннің әлеуметтік өкілдіктерінің қалай пайда болатынын, олардың қалай түсіндірілетінін және уақыт өте келе қалай өзгеретінін түсіну. Философ Күлшат Медеуова ұзақ жылдар бойы memory studies ғылымымен айналысады. Талқылау барысында ол жадыны объективтендіруге болмайтынын, бірақ ол жалпы процестер арқылы субъективтіленетінін атап өтті. Сарапшы жалпы жады сақтау тұжырымдасына, сонымен қатар «есте сақтау толқыны» ұғымына тоқталып, Қазақстандағы батырлар ескерткіштерін зерттеу аясында тарихи жадының қалыптасуына мысалдар келтірді.

Тарихи жадты қалыптастыру тақырыбын сарапшы Радик Темірғалиев жалғастырды. Ежелден бері мемлекеттер, билеуші элита өздеріне қажетті жадты қалыптастыруға тырысады. Темірғалиев кеңестік кезеңнің ерекшеліктерін зерттемейінше, қазақстандық тарихи жадын түсіну қиын екенін баса айтты. Қазіргі таңда өткенді түсіндірудің кеңестік үлгісі біздің саясатта көрініс табуда.

Саясаттанушы Шалқар Нұрсейітов жадны саясатын кім жасайтыны туралы ой қозғауға шақырды. Ол «жоқтан барлығына» немесе «биліктің жеңісі - халықтың жеңісі» идеясын жеткізетін мемлекеттің ортақ тезистері екенін баяндады. Осы түсіндірудің арқасында азаматтар өткеннің қасіретті беттеріне мән бермей, тек мемлекеттің жеңістерін еске алады.

2021 жылы PaperLab зерттеу орталығы «Қазақстан тәуелсіздігінің 30 жылы азаматтардың көзімен: оқиғалар, символдар және кейіпкерлер» зерттеуін бастады. Бұл жұмыстың алғашқы нәтижелері туралы саясаттанушы Әлия Тілегенова айтты. Зерттеу барысында әр ұрпақтағы қазақстандықтардың Тәуелсіздік күнін мереке ретінде қалай қабылдайтынына баға берілді. Қоғамның бір бөлігі үшін 16 желтоқсан 1986 жылғы елтоқсан оқиғасы мен 2011 жылғы Жаңаөзен оқиғасын еске алу күні ретінде түсіндірілді. Зерттеу тобы ел тәуелсіздігін бағалаудағы пікірлердің полярлық белгілерінің және өткен жылдардағы ұжымдық күйзелістердің мемлекет тарапынан нақтыланбауының бар екенін айтты.

Талқылаудың екінші бөлімі «‎Сұрақ-жауап» сессиясына арналған. Қорытындылай келе, пікірталасқа қатысушылар туындаған мәселелерді шешуге деген көзқарастарымен бөлісіп, сұрақтар қойды. Өкінішке орай, Қазақстандағы жады саясаты қорғаныстық сипатқа ие. Бұл ретте сарапшылар биліктің азаматтармен диалог орнатуға, өткенді шынайы пайымдауға әлі де кеш еместігін атап өтеді. Жалпы ұсыныстар не болғанын түсіну және болашаққа сабақ алу үшін тарихымыздың барлық трагедиялары туралы шындықты ашу қажеттілігіне негізделеді.

Жоба Сорос-Қазақстан қорының қаржылық қолдауымен дайындалды. Жоба мазмұнында авторлардың көзқарасы көрініс тапқан, сәйкесінше Сорос-Қазақстан қорының көзқарасымен сәйкес келмеуі мүмкін. Барлық мәліметтер, фактілер мен қорытындылар үшін жауапкершілік авторлардың еншісінде.