Зерттеу нәтижелері мен Калькулятор
Зерттеу мақсаты
Біздің жоба мектептердегі ресурстардың таратылуындағы теңсіздікті зерттеуге бағытталған.
Біз теңсіздікті қалай зерттейміз?
Біз Қазақстан мен Қырғызстандағы 400 мектептен таңдап, сол мектептердің оқушыларды қандай жағдаймен қамтамасыз ететінін бағаладық. Зерттеудегі репрезентативтілікті қамтамасыз ету үшін аймақ (мегаполистер, облыс) және тұрғылықты жер (қалалық және ауылдық) бойынша стратификацияланған кездейсоқ қайталанбайтын іріктеу әдісі қолданылды. Мектеп жағдайын бағалау үшін біз білім беру мекемелерін сипаттайтын бірнеше көрсеткіштерді біріктіретін Индекс әзірледік.
Бұл неге маңызды?
БҰҰ-ның төртінші Тұрақты даму мақсаты (ТДМ 4) ауқымды және әділетті сапалы білім беруді және бүкіл өмір бойы оқу мүмкіндігін қамтамасыз етуді көздейді. Орталық Азия елдерінде балаларды орта біліммен қамтамасыз ету деңгейі жоғары болғанмен, білім сапасы мен әділеттік мәселелері әлі де шешімін таппай отыр.
Біздің зерттеуіміз ТДМ 4-ке жетудің келесі міндеттеріне негізделген:
Біздің жоба мектептердегі ресурстардың таратылуындағы теңсіздікті зерттеуге бағытталған.
Біз теңсіздікті қалай зерттейміз?
Біз Қазақстан мен Қырғызстандағы 400 мектептен таңдап, сол мектептердің оқушыларды қандай жағдаймен қамтамасыз ететінін бағаладық. Зерттеудегі репрезентативтілікті қамтамасыз ету үшін аймақ (мегаполистер, облыс) және тұрғылықты жер (қалалық және ауылдық) бойынша стратификацияланған кездейсоқ қайталанбайтын іріктеу әдісі қолданылды. Мектеп жағдайын бағалау үшін біз білім беру мекемелерін сипаттайтын бірнеше көрсеткіштерді біріктіретін Индекс әзірледік.
Бұл неге маңызды?
БҰҰ-ның төртінші Тұрақты даму мақсаты (ТДМ 4) ауқымды және әділетті сапалы білім беруді және бүкіл өмір бойы оқу мүмкіндігін қамтамасыз етуді көздейді. Орталық Азия елдерінде балаларды орта біліммен қамтамасыз ету деңгейі жоғары болғанмен, білім сапасы мен әділеттік мәселелері әлі де шешімін таппай отыр.
Біздің зерттеуіміз ТДМ 4-ке жетудің келесі міндеттеріне негізделген:
- 2030 жылға қарай барлық қыздар мен ұлдардың тегін, тең және сапалы бастауыш және орта білімді аяқтауын қамтамасыз ету.
- Балалардың мүдделерін, мүгедектігі бар адамдардың ерекше қажеттіліктерін және гендерлік аспектілерді ескеретін оқу орындарын құру әрі жетілдіру, сондай-ақ барлық адамдар үшін қауіпсіз, тиімді, және зорлық пен әлеуметтік кедергілері жоқ оқу ортасын қамтамасыз ету.
Индекс нені өлшейді және біз қандай жағдайды ең оңтайлы деп санаймыз?
Индекс белгілі бір білім беру мекемесінің ең оңтайлы мектеп үлгісіне қаншалықты жақын екенін өлшейді. Индекс бойынша ең жоғарғы ұпай - 500. Индекс 5 доменнен тұрады, әр домен бойынша мектеп 100 ұпай жинай алады:
Индекс белгілі бір білім беру мекемесінің ең оңтайлы мектеп үлгісіне қаншалықты жақын екенін өлшейді. Индекс бойынша ең жоғарғы ұпай - 500. Индекс 5 доменнен тұрады, әр домен бойынша мектеп 100 ұпай жинай алады:
Мектеп оқушылары бір ауысымда оқиды, әр сыныпта 25 оқушыдан. Мектепте сабақтан кейін қосымша білім беру үйірмелерінің де жұмысын ұйымдастыруға жеткілікті кабинеттер саны бар.
Оқушылардың қауіпсіздігі мен керекті жайлылық қамтамасыз етілген: мектеп ғимараты жөндеу жұмыстарын қажет етпейді, ғимарат ішінде жылы дәретхана бар, ыстық тамақ және ауыз су қолжетімді, ыстық сумен қамту жүйесі бар.
Мектеп толыққанды және жан-жақты дамуға жағдай жасайтын, оған қоса оқушылардың арасындағы мүліктік теңсіздікті теңестіре алатын білім беру ортасымен қамтылған. Оқушылардың өз отбасыларында компьютер мен Интернет болмаған жағдайда да мектеп қабырғасында цифрлық сауаттылықтарын дамытуға мүмкіндіктері бар. Жаратылыстану ғылымдарының сабақтары лабораторияда өтеді, мектепте жабдықтарды жаңартуға қаражат бар.
Мектепте жоғары білімі бар мұғалімдер жұмыс істейді және де олар өз мамандықтары бойынша жұмысты атқарады. Педагогикалық ұжымның гендер және жас көрсеткіштерінде тепе-теңдік бар, бұл ұжымның инклюзивті болуына жағдай жасайды. Біздің елдерімізде ұстаз мамандығы феминизацияға бейім болғандықтан, гендерлік баланс белгілі бір мектептегі еңбек ету шарттарының тартымдылығын көрсетеді.
Мектепте ерекше білім алу қажеттіліктері бар балалар кәдімгі сыныптарда тікелей қатысып оқи алатындай инклюзивтік орта қалыптасқан. Бұл педагогтарды дайындауды, мектеп ұжымында арнайы маман/консультанттардың болуын, қоршаған ортада зорлық не буллингтің болмауын талап етеді. Инклюзивті білім тек ерекше білім алу қажеттіліктері бар балаларға ғана емес, барлық балаларға да көмектеседі, себебі ол оқушылардың жеке оқу ерекшеліктеріне зейін бөлетін және оларды қолдайтын ортамен, жағымды психологиялық климатпен және қауіпсіз, жайлы жағдаймен қамтамасыз етеді.
Біз нақты қандай көрсеткіштерді қолдандық?
Қазақстан мен Қырғызстанның білім туралы статистикаларындағы және олардың қолжетімділігіндегі айырмашылықтарды ескере отырып, әр елге жеке көрсеткіштер жасалды.
Қазақстан мен Қырғызстанның білім туралы статистикаларындағы және олардың қолжетімділігіндегі айырмашылықтарды ескере отырып, әр елге жеке көрсеткіштер жасалды.
1-кесте. Қазақстан мен Қырғызстан Индексі
Индекс есептеуінің әр ел бойынша нәтижесі қандай?
Қазақстан мен Қырғызстан Индекс нәтижесін екеуіне әртүрлі көрсеткіштер жүйесі қолданылғандықтан салыстыруға болмайды.
1. Қазақстан:
Зерттеу нәтижелерінің орта ұпайы – 352 ұпай (ең жоғары көрсеткіштің 70%). Ең жоғарғы 500 ұпайды бір де бір мектеп жинаған жоқ. Теңсіздік тереңдігі: ең жақсы мектептердің 10% ең нашар мектептердің 10%-нан 1,7 есе жоғары жинады. Индекс нәтижесі мен тұрғылықты жер типі, оқыту тілі, тұрғылықты жердің облыс орталығынан қашықтығы және тұрғындар саны арасында корреляция бар екені анықталды. Толығырақ
2. Қырғызстан
Зерттеу нәтижелерінің орта ұпайы – ең жоғарғы 500-ден 229 (45%). Ең аз ұпай – 500-ден 73 ұпай (ең жоғары көрсеткіштің 14,6%), ең жоғарғы баға – 500-ден 387,5 ұпай (77,5%). Теңсіздік тереңдігі: ең жақсы мектептердің 10% ең нашар мектептердің 10%-нан 2,5 есе жоғары жинады. Толығырақ
Калькулятор
Сіз мектебіңіздегі жағдайдың оңтайлы жағдайға қаншалықты жақын екенін түсіну үшін Калькуляторды қолданып көруіңізге болады. Нәтижелерге сүйене отырып, сіз мектеп әкімшілігіне немесе жергілікті атқарушы органдарға мектеп жағдайын жақсарту жайлы сұраныс жолдай аласыз.
Қазақстан мен Қырғызстан Индекс нәтижесін екеуіне әртүрлі көрсеткіштер жүйесі қолданылғандықтан салыстыруға болмайды.
1. Қазақстан:
Зерттеу нәтижелерінің орта ұпайы – 352 ұпай (ең жоғары көрсеткіштің 70%). Ең жоғарғы 500 ұпайды бір де бір мектеп жинаған жоқ. Теңсіздік тереңдігі: ең жақсы мектептердің 10% ең нашар мектептердің 10%-нан 1,7 есе жоғары жинады. Индекс нәтижесі мен тұрғылықты жер типі, оқыту тілі, тұрғылықты жердің облыс орталығынан қашықтығы және тұрғындар саны арасында корреляция бар екені анықталды. Толығырақ
2. Қырғызстан
Зерттеу нәтижелерінің орта ұпайы – ең жоғарғы 500-ден 229 (45%). Ең аз ұпай – 500-ден 73 ұпай (ең жоғары көрсеткіштің 14,6%), ең жоғарғы баға – 500-ден 387,5 ұпай (77,5%). Теңсіздік тереңдігі: ең жақсы мектептердің 10% ең нашар мектептердің 10%-нан 2,5 есе жоғары жинады. Толығырақ
Калькулятор
Сіз мектебіңіздегі жағдайдың оңтайлы жағдайға қаншалықты жақын екенін түсіну үшін Калькуляторды қолданып көруіңізге болады. Нәтижелерге сүйене отырып, сіз мектеп әкімшілігіне немесе жергілікті атқарушы органдарға мектеп жағдайын жақсарту жайлы сұраныс жолдай аласыз.
Калькулятор
Қазақстандағы мектептер бір-бірімен салыстырғанда қандай нәтиже көрсеткенін келесі кестеден көруіңізге болады.
Қазақстандағы мектептер бір-бірімен салыстырғанда қандай нәтиже көрсеткенін келесі кестеден көруіңізге болады.
2-кесте. Калькулятор нәтижелерін талдау: жиналған ұпай санына қарай Қазақстан мектептерінің топтарға бөлінуі
Калькулятор
Қырғызстандағы мектептер бір-бірімен салыстырғанда қандай нәтиже көрсеткенін келесі кестеден көруіңізге болады.
Қырғызстандағы мектептер бір-бірімен салыстырғанда қандай нәтиже көрсеткенін келесі кестеден көруіңізге болады.
2-кесте. Калькулятор нәтижелерін талдау: жиналған ұпай санына қарай Қырғызстан мектептерінің топтарға бөлінуі
Өзбекстан мен Тәжікстанда жеке мектептер деңгейінде статистикалық деректерге қол жеткізе алмағандықтан, белгілі бір мектептердің ұпай нәтижелерін ел мектептерімен салыстыру мүмкін емес. Дегенмен мектептегі жағдайдың оңтайлы жағдайға қаншалықты жақын екенін түсіну үшін Калькуляторды қолданып көруге болады.
Калькулятор (Өзбекістан)
Калькулятор (Тәжікстан)
Калькулятор (Өзбекістан)
Калькулятор (Тәжікстан)